ErfgoedLAB Limburg
De Provincie Limburg is in 2019 gestart met het ErfgoedLAB. Na een succesvol pilotjaar in 2020-2021 krijgt het ErfgoedLAB een vervolg in de periode 2022-2024. De doelstelling van het ErfgoedLAB is om erfgoedensembles te herbestemmen zodat deze functioneel en duurzaam zijn in gebruik. Met erfgoedensembles bedoelen we monumentale panden die een directe relatie hebben met het landschap en de omgeving. In de eerste plaats wordt gezocht naar een aanpak om het oorspronkelijke gebruik door te zetten. In geval van herbestemming wordt gekeken naar een andere manier om het monument te benutten.
Drie locaties
Op dit moment zijn er drie locaties geselecteerd waarmee het ErfgoedLAB als eerste aan de slag gaat. Dit zijn:
- Kasteel Mheer
- Kasteel Amstenrade
- Onderste Hof te Brunssum
De drie locaties hebben behoefte aan een langetermijnperspectief dat rekening houdt met de aard en betekenis van de plek voor de omgeving en de maatschappij. Het ErfgoedLAB gaat helpen bij het opstellen van dit langetermijnperspectief en zorgt dat dit perspectief aansluit bij bredere maatschappelijke opgaven zoals duurzame energie, klimaatadaptatie en de transitie in de agrarische sector. Zo’n lange termijnperspectief gaat uit van het behoud van huidige waarden, dit is een andere benadering dan een puur commercieel ingestoken herbestemming.
Het gezicht van ErfgoedLAB Limburg
De Provincie Limburg heeft landschapsbureau HeusschenCopier opdracht verleend om uitvoering te geven aan het ErfgoedLAB Limburg 2022-2024. Marc Heusschen en Lotte de Moor zijn de experts die ErfgoedLAB Limburg een gezicht geven en met de locaties van tranche 1 aan de slag gaan.
Lotte: Het ErfgoedLAB biedt eigenaren een duurzaam perspectief en zorgt dat contacten gelegd worden met de juiste partijen en stakeholders. We stellen daarbij overkoepelende maatschappelijke aspecten aan de kaak. Omdat wij onafhankelijk werken spelen commerciële belangen geen rol in dit proces.
Marc: De selectie van de drie locaties verliep vlekkeloos. We maakten een shortlist en voerden keukentafelgesprekken. De problematiek van de drie beoogde locaties sloot goed aan en er was een klik. Vervolgens hebben we van elke locatie afzonderlijk een plan van aanpak opgesteld en voorgelegd aan onze opdrachtgever; de Provincie Limburg.
Lotte: ErfgoedLAB neemt het overall-onderzoek voor haar rekening en schakelt deskundigen in als de situatie erom vraagt. ErfgoedLAB neemt geen eigenaarschap van het probleem maar denkt mee over de route naar een herbestemming of bijvoorbeeld het aanvragen van vergunningen. De volgende stap ligt vervolgens bij de eigenaar.
Marc: Familiaire continuïteit is als overkoepelend thema belangrijk in deze tranche. De families die eigenaar zijn van deze ensembles hebben vaak een sterke band met het dorp. Zo zie je het niet veel meer tegenwoordig. We vragen ons vanuit het ErfgoedLAB af of we een manier kunnen vinden om deze band tussen familie, ensemble en omgeving te behouden.
Lotte: Deze eigenaren worden bevoorrecht geboren maar aan de andere kant dragen ze ook een zware last en verantwoordelijkheid. Dat stukje verantwoordelijkheid biedt voor ons de bodem om tot een maatschappelijke invulling te komen. Als een familie die verantwoordelijkheid neemt, voel je ook dat je daar iets voor terug moet geven.
Locatie Kasteel Mheer
Kasteel Mheer is een rijksmonument dat gelegen is aan de Dorpsstraat in de kern van het dorp Mheer. Het kasteel wordt al sinds de 14e eeuw in erfopvolging doorgegeven. Sinds 1668 is het kasteel onafgebroken in bezit van de familie de Loë.
Het is niet van ons maar van de volgende generatie
Diederik baron de Loë: Het kasteel is nu 20 generaties eigendom in erfopvolging. Dit is uniek in Nederland. Onze kinderen zijn de 11e generatie de Loë. Wij zien het kasteel als een soort leenobject van de volgende generatie. De uitdaging zit hem in het beter overdragen dan dat je het zelf in handen hebt gekregen. We wonen heel mooi en van de buitenkant is het allemaal prachtig maar als je achter de muren gaat kijken komt er een hoop (financiële) zorg aan te pas. Toen mijn vader overleed in 2020 was het niet mogelijk de noodzakelijke zorg voor het kasteel namens de familie te dragen in combinatie met een baan. Mijn vrouw is meer gaan werken zodat ik me volledig kan storten op de restauratie en het duurzaam behoud van het erfgoed. Een investering die ervoor moet zorgen dat we in de toekomst stappen vooruit kunnen zetten en de volgende generatie meer de lusten ervaren om het erfgoed te behouden.
Het onderhouden van een groot hoogwaardig landschap
Diederik baron de Loë: Naast restauratie en activiteiten voor een duurzaam behoud, hebben we hier ook een hoogwaardig landschap te onderhouden dat door de generaties voor ons gecreëerd en behouden is. Een deel wordt momenteel verpacht aan kleinschalige boeren die al generaties lang verbonden zijn met het kasteel. Als deze wegvallen als gevolg van de agrarische transitie, hebben we een probleem. Dan krijgen we te maken met extra onderhoudskosten voor het landschap.
Het Vrijthof van Mheer
Diederik baron de Loë: Mheer telt zo’n duizend inwoners. De sociale cohesie met de dorpsgemeenschap is enorm belangrijk voor ons. De binnenplaats van het kasteel wordt vaak door het verenigingsleven uit het dorp gebruikt als een soort ‘Vrijthof van Mheer’. Naast de talrijke toeristische bezoekers wordt het gebruikt als plein en decor voor de Broonk, slipjacht, kerstmarkt, harmonieconcerten, schuttersfeesten en andere culturele activiteiten. Tijdens het komend Hemelvaartweekend op 20 en 21 mei zal er bijvoorbeeld een Bondsschutterfeest en de dag van de Cramignon georganiseerd worden. Dit laatste is een mooi voorbeeld van euregionale verbinding door immaterieel erfgoed. Zo helpen we elkaar wederkerig op een ongedwongen manier.
Werksessies en kennisuitwisseling
ErfgoedLAB organiseert verschillende werksessies met de locatieeigenaren, tijdens deze sessies helpen de experts van ErfgoedLAB en externe deskundigen met het opstellen van een langetermijnperspectief voor de ensembles. Daarnaast worden er publiek toegankelijke ateliers georganiseerd waar kennisuitwisseling een belangrijk doel is. Voor deze ateliers volgen uitnodigingen.
