Doel
Nederland moet in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust zijn. Dit betekent dat de waterveiligheid, de zoetwaterbeschikbaarheid en de ruimtelijke inrichting op orde moeten zijn. Alleen dan kan ons land de gevolgen van klimaatverandering goed blijven opvangen. In het nationaal Deltaprogramma staat hoe we dat doen. Het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat en verschillende maatschappelijke organisaties werken samen aan het Deltaprogramma
Zoetwater is een van de drie thema’s in het Deltaprogramma. Het algemene beleid is vastgelegd in de Deltabeslissing Zoetwater. Concrete maatregelen voor de uitvoering van het beleid staan beschreven in het Deltaplan Zoetwater.
De partners van de Hoge Zandgronden in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland stelden samen een ambitie en strategie op voor de lange termijn tot 2050. De ambitie is als volgt omschreven: ‘de Hoge Zandgronden in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland klimaatbestendig en waterrobuust maken, zodat de regio’s kunnen omgaan met extreem weer en watertekort of -overlast’. Deze ambitie en strategie is uitgewerkt in het Deltaplan Hoge Zandgronden.
Door samen aan de slag te gaan proberen de partijen watertekorten zoveel mogelijk te voorkomen en het watersysteem in de regio klimaatbestendig te maken. Om dit te bereiken, worden maatregelen genomen die gericht zijn op één van de volgende doelen:
Het creëren van een robuust watersysteem
Doel: aanvullen grondwatervoorraad
De eerste categorie maatregelen, het watersysteem robuuster maken, bevat vooral fysieke maatregelen in het hoofdwatersysteem en kleinere watergangen en maatregelen om water lokaal te conserveren, door het beperken van de afvoer van water en regenwater te laten infiltreren. Het accent ligt in deze categorie op het aanvullen van het grondwater. Hierbij proberen we zoveel mogelijk mee te koppelen met andere opgaven in het gebied die ook baat hebben bij aanpassingen in het watersysteem.
Dit vraagt om een transitie van een drainerend watersysteem naar een robuust, klimaatbestendig watersysteem. Dit vraagt ook internationale samenwerking, omdat we voor grondwateraanvullingen en voldoende rivierwater deels afhankelijk zijn van Duitsland en België. De maatregelen voor een robuust watersysteem combineren we zoveel mogelijk met het verminderen van wateroverlast en het verbeteren van chemische en ecologische kwaliteit van water.
Efficiënt watergebruik
Doel: verminderen watervraag
De tweede categorie, het veminderen van de watervraag, is vooral gericht op de gebruikers van zoet water in de regio. De maatregelen voor het besparen van water bestaan onder meer uit de inrichting van gerichte watergeefsystemen (denk aan druppelirrigatie), verbetering van de bodemstructuur, gerichte voorlichting over waterbesparing, bedrijfsgerichte stimuleringsplannen en hergebruik van water.
Het doel van de maatregelen is het verminderen van de watervraag. We maken met alle wateronttrekkers en watergebruikers afspraken over waterbesparing: dus met de land- en tuinbouw, de industrie en huishoudens. In de aanpak waterbeschikbaarheid worden alle gebruikers en het waterverbruik in beeld gebracht, om vervolgens in kaart te brengen hoeveel water er in de toekomst beschikbaar is.
Ruimtelijke adaptatie
Doel: grondgebruik afstemmen op de benodigde zoetwatermaatregelen
Het landgebruik aanpassen (ruimtelijke adaptatie) vormt de derde categorie in het maatregelenpakket. Maatregelen kunnen zijn de gebruiksfunctie te veranderen en ruimte voor water creëren en naaldbos omzetten in heide of loofbos.
Waar nodig organiseren we een gebiedsproces en bekijken we met alle betrokkenen samen welke mogelijkheden er zijn om het grondgebruik zo aan te passen dat vraag en aanbod van water op elkaar aansluiten.
Door het grondgebruik af te stemmen op het voldoende vasthouden van water blijft in droge periodes meer water beschikbaar. Dit kan bijvoorbeeld door natuurgebieden te vergroten, natuurinclusieve landbouw toe te passen op landbouwgrond en stedelijk gebied zo in te richten dat neerslag niet wordt afgevoerd maar wegzakt naar het grondwater.
Planning
Inmiddels is het Deltaplan Hoge Zandgronden bezig met zijn tweede fase. Voor de planperiode 2022-2027 is het programma ‘weerbaar tegen watertekort’ opgesteld. In dit werkplan zijn duidelijke afspraken gemaakt tussen de regionale overheden en het rijk over de verantwoordelijken, financiën en planning.
Dit werkprogramma is de opvolger van het eerste werkprogramma ‘wel goed water geven’. In dit reeds afgeronde programma zijn maatregelen uitgevoerd tijdens de periode 2016-2021.
